Əli Ardi (URMAN)

Yazı

• Dr. Ziya Sədrüləşrafinin 77.ci ad günündə danışıq
  

  Varlığın Səsi dərgisi / özəl buraxılış نوامبر 20, 2023

  ---

• Dilimizdə Unudulmuş Səs / Hərf (Məqalə) 
• Xülasə :

  Türk dilində üç burun samiti var. Bunlar "m, n, və (ŋ) ya “sağır n" dırlar. Sağır n dilin ucundan deyil, burun keçidindən gəlir . Məsəl üçün nanə, kənd, un, nəvə ... kimi sözlərdə, adi n səsi olur amma, "sənin" sözünün sonunda gələn n və ya könül sözündəki n da, dil daha içəri də damağa dəyir və son səs boğazdan başlar, burundan çıxır. Yazıda “K” (ک) və üstündə üç nöqtə ilə "ڭ" şəklində göstərilən "nun kaf", "sağır n (ŋ) " , nazal (burun) n və "nef"..., araşdırılır.

• اونویولموش سس/حرف

---

• URMİYƏ AŞIQ MƏKTƏBİİ
• Xülasə :

  Urmiya bölgəsinin aşıq ənənəsi, digər türk torpaqları kimi, müxtəlif dövrlərdə həm ozan, həm də aşıq ənənəsinə malik olmaqla, ozan/aşıq ənənələrinin bütün xüsusiyyətlərini günümüzə qədər qoruyub saxlamışdır. Aşiqların solola çalmaları, məqamlarının qeyri-ritmik olması, musiqinin yeddi simli “çalgı” ilə yanaşı sazlı/sözlü mahiyyəti Urmiya aşıq məktəbinin əsas cəhətləridir ki, bu da onu İranda və dünyada bənzərsiz edir.
  Kitab:183 səhifə
  

• Məqalə:31 səhifə, Üç aylık kültür və sənət dərgisi BUTA'nın 12-13 nümrəsində dərc olunub.-Farsca yazı  
  
• Kitab:194 səhifə -farsca yazı
  

  ---

• Qıssa Novellər:

---

• Məmoş
• Aşıq Fərhaddan bir xatirə

---

• WhatsApp də paylaşdığım bir yazı Molla Pənah VAQİF (Farsca) 

  ---

Tərcümə

• Məqalə
• FUTHARK əlifbasının sirri - İngliscədən tərcümə
• Xülasə :

  Futhark əlifbası, miladın 3 və 17 əsrləri arasında Şimali Avropa Germən xalqları (İsveç, Norveç və Danimarka) tərəfindən istifadə edilmişdi. Avropada daha çoxu İsveç və Norveçdə olan təxminən 3500 daş abidənin bu yazı ilə yazıldığı iddia edilir. Bu yazıda Runik(Rün) olaraq da adlandırılan bu Futhark əlifbası, qədim türk yazıları Göytürk əlifbası ilə eyni mənşədən qaynaqlandıqını araşdırılır.

  ---

• Tuğrul və Əxtər yayınları tərəfindən yayınlanan, 206 səhifəlik kitab
• Xəzərlər və Azərbaycan/ Fərda Əsədov- Farscaya tərcümə
  
• Xülasə :

  Bu kitab 7-10-cu əsrlərdə Azərbaycanda türklərin roluna həsr olunub. Ərəb istilasına qədər Cənubi Qafqazda baş verən hərbi-siyasi hadisələrdə xəzərlərin rolunu, regiondakı siyasi təsirini, ərəblərə qarşı müqavimətin təşkilində Qafqaz Albaniyası ilə Xəzər xaqanlığının münasibətlərini müqayisəli yazılı tarixi mənbələrin təhlili əsasında dəyərləndirir. Həmçinin ərəblərlə xəzərlər arasında baş verən münaqişədən sonrakı üç yüz il ərzində Şimali Azərbaycanın tarixi-iqtisadi mühitinin formalaşmasında xəzər dövlətinin əhəmiyyəti təhlil edilir və bu məsələyə yeni baxış təqdim edilir.

  ---

• Məqalə : Aydın Gələcək jurnalı nömrə 13də dərc olunub.
• İTTİHAD VE TERAKKİ CEMİYETİ’NİN İRAN POLİTİKASI / M. VOLKAN ATUK- Farscaya tərcümə
  
• Xülasə :

  İmperiyanın son illərində dövlətin taleyini daşıyan İttihad və Tərəqqi Komitəsinin (İTK) dövlətin qədim qonşusu İranla münasibətləri öz inkişaf proseslərindəki dəyişikliklərə paralel olaraq diferensiasiya göstərir. . Qərbdə sürgündə olan bir qrup müxalif ziyalı olaraq İTK-in İran və Osmanlı İmperiyası münasibətlərinə baxışını formalaşdıran qruplar Əbdülhəmidlə kifayət qədər sadəlövh müxalifətdən ibarət idi. Münasibətlərin şiə-sünni gərginliyi kontekstindən kənarda idarə olunmasını istəyən Gənc Türk ziyalılarının fikrincə, İran və Osmanlı xalqları arasında heç bir problem olmasa da, despotik Əbdülhəmid rəhbərliyi sayəsində iki ölkə arasındakı gərginlik qalıcı xarakter almışdı.

  ---

• Məqalə
• ATATÜRK DÖNEMİ (1923–1938) TÜRK‐İRAN İLİŞKİLERİ VE SADABAD PAKTI / İbrahim Erdal - Farscaya tərcümə
• Xülasə :

  Regional təhlükəsizlik blokunun yaradılması və onun sərhədlərinin bütövlüyünün qorunması Atatürk dövründə Türkiyə Cümhuriyyətinin mühüm siyasətinə çevrildi. Bu məqsədlə sərhəd qonşuları ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına diqqət yetirilib, problemlərin qarşılıqlı həlli üçün sazişlər bağlanıb. İranla münasibətlərdə ən mühüm problem sərhədlərin qeyri-müəyyənliyi və tayfaların fəaliyyəti idi. Bu məqalədə iki ölkə arasında əlaqələrin inkişafı və Şərq paktı da adlandırılan Sədabad paktının formalaşması araşdırılır.

---

• Məqalə
• Aral Gölü Kime Küstü ? Geri Döner mi ? / Dursun YILDIZ - Farscaya tərcümə
• Xülasə :

  Təxminən 60 il əvvələ qədər dünyanın 4-cü ən böyük gölü kimi tanınan Aral gölü bölgənin "səhranın mavi gözü" idi. Lakin bu mavi göz 21-ci əsrə çata bilmədi.Gölün səthi 90 faiz kiçildi və yerini suların çəkildiyi hissədə əmələ gələn "dünyanın ən gənc səhrası" olan Aralkum aldı.Aral gölü təslim oldu və sularını çəkdi.
  Aral gölünün quruması prosesinin Urmiya gölündən daha erkən başladığını və Azərbaycanın bu incisinin qurumasının səbəb və nəticələrinin Aral gölü ilə oxşarlığını nəzərə alaraq, məni bu məqaləni tərcümə etməyə həvəsləndirdi. Onun taleyi və onu xilas etmək üçün həyata keçirilən siyasətlər, bəlkə də fəlakətin dərinliyini anlamaq və Urmiya gölünü xilas etmək üçün faydalı ola bilər.

---

• 252 səhifəlik Kitab
• AZERBAYCAN'DA ERKEN TÜRK TARİHİ ANLAYIŞI / Oder ALİZADE- Farscaya tərcümə
• Xülasə :

  Bu tədqiqat Azərbaycan Türk Tarixşünaslığında Erkən Türk Tarixi araşdırmalarına aiddir. Bu kontekstdə Azərbaycanda İlk Türk Tarixinin necə işləndiyi və bu dövrə daxil olan tarixi yanaşma vurğulanıb. Tədqiqatın əhatə dairəsi Azərbaycanda Türk Tarixi yanaşmasının müəyyən etdiyi xronoloji dərinlikdə tərtib edilmişdir.

  ---

• Məqalə
• URMEVİNİN MUSİQİ İFADƏSİNDƏ QƏDİM ALTI BARMAQ MÖVQƏSİ ÜSULU VƏ PƏRDƏ TRANSKRIPSİYA HƏLLİ/ Rəcəp USLU
  

  روش قدیم شش انگشت گذاری و راه حل آوا نویسی برای پرده ها در توضیح موسیقی اورموی

  - Farscaya tərcümə
• Xülasə :

  H. G. Farmerin “musiqi tarixində sistematik məktəbin banisi” olaraq təyin etdiyi musiqi nəzəriyyəçisi Safiyyüddin Urmevinin əsərində bizə məlum olmayan bir musiqi yazı sistemindən bəhs edir. Meraği bu sistemi "altı barmaq mövqeyi" metodu adlandırdı. Bu məqalə “altıbarmaq üsulunun nə olduğu və necə başa düşülməli olduğu” üzərində dayanır, Safiyyüddin tərəfindən yazılmış nümunələrin necə başa düşülməsi lazım olduğunu həll etməyi hədəfləyir və dəqiqliyi sınanmış yeni bir “pərdə transkripsiyası” təklif edir.

• Məqalə - Farscaya tərcümə
• BİR ŞAHIS İKİ PORTRE: MUTEZİLE VE HANBELİLERE GÖRE MUÂVİYE B. EBÎ SÜFYÂN /Muhyettin İĞDE
  

  یک شخص، دو تصویر: معاویه بن ابو سفیان به نقل از معتزله و حنبلی

  Məqalə- Farscaya tərcümə

Ekspertim